W wieku 83 lat zmarł Enrico Baleri – jedna z najważniejszych postaci w historii światowego designu. Włoski projektant, przedsiębiorca, mentor i mecenas sztuki, którego dorobek twórczy i intelektualny na zawsze odmienił sposób, w jaki myślimy o formie, funkcji i pięknie w przedmiotach codziennego użytku. Autor kultowego krzesła Spaghetti, założyciel marek Alias i Baleri Italia, promotor młodych talentów i obrońca architektonicznego dziedzictwa – Baleri był kimś więcej niż tylko projektantem. Był uosobieniem włoskiej kreatywności i niezależności myślenia.
Krzesło Spaghetti – ikona włoskiego wzornictwa
Zaprojektowane w 1979 roku wspólnie z Giandomenico Belottim, krzesło Spaghetti stało się natychmiastowym klasykiem. Jego prosta, ale genialna forma – metalowa rama połączona z charakterystycznym, elastycznym oparciem przypominającym makaron – uczyniła je symbolem nowoczesnego włoskiego designu lat 80. Krzesło trafiło do prestiżowych zbiorów Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku oraz Triennale Design Museum w Mediolanie, cementując pozycję Baleri w gronie największych projektantów XX wieku.
Spaghetti Chair to kwintesencja stylu Baleri: funkcjonalność połączona z estetyką i odrobiną ironii. Do dziś jest synonimem nowoczesności, lekkości i inteligentnego wzornictwa.
Pionier i promotor nowoczesnego designu
Kariera Enrico Baleri zaczęła się na przełomie lat 60. i 70., kiedy – mimo nieukończonych studiów na Politechnice Mediolańskiej – otworzył w Bergamo swoje pierwsze studio: Baleri Designers. Już wtedy projektant wykazywał się niezwykłą odwagą twórczą i wizjonerskim podejściem do designu.
W 1972 roku powołał do życia centrum eksperymentalne Pluri, w którym współpracował z markami takimi jak Flos i Knoll International. Projekty realizowane w Pluri wyznaczały nowe kierunki w designie i do dziś są analizowane w programach akademickich na całym świecie.
Przełom nastąpił w 1979 roku, gdy wraz z Carlo i Francesco Forcolinim założył markę Alias. Jako dyrektor artystyczny prowadził markę do 1983 roku, tworząc kolekcje, które zmieniły oblicze współczesnego meblarstwa. Po odejściu z Alias założył – razem z Marilisą Decimo – firmę Baleri Italia, która szybko zdobyła renomę na arenie międzynarodowej. To właśnie tam współpracował z takimi sławami jak Philippe Starck, Hannes Wettstein, Alessandro Mendini, Mario Botta czy Vico Magistretti.
Mentor młodych twórców i obrońca dziedzictwa kulturowego
Baleri był nie tylko projektantem, ale również mentorem i promotorem nowych talentów. Wspierał debiuty takich twórców jak Philippe Starck czy Hannes Wettstein, otwierając im drzwi do międzynarodowej kariery. Jego działania miały wymiar edukacyjny i społeczny – wykładał, organizował warsztaty, prowadził masterclass i publikował książki.
W 1989 roku założył Stowarzyszenie Casa Malaparte, które miało na celu ratowanie modernistycznej willi na Capri, zaprojektowanej przez Curzia Malapartego. Brał też udział w pracach Komitetu AALTO/Viipuri, którego celem była renowacja słynnej Biblioteki w Viipuri autorstwa Alvara Aalto.
Baleri głęboko wierzył, że design to nie tylko forma, ale też odpowiedzialność – wobec historii, użytkownika i przestrzeni publicznej.
Twórca kultury designu – publikacje, wystawy, nagrody
Jako kurator i organizator wydarzeń, Baleri tworzył przestrzeń dla debaty o designie i architekturze. Był autorem wystaw takich jak „99 Icone. Da Segno a sogno”, „Alvar Aalto e la biblioteca di Viipuri” czy „Milano Moderna”, które spotkały się z uznaniem środowiska projektowego.
Współtworzył publikacje będące punktami odniesienia dla każdego pasjonata wzornictwa: „99 Icone”, „Alvar Aalto. La natura nell’uomo”, „Milano Moderna”.
Za swoje zasługi w dziedzinie designu otrzymał liczne wyróżnienia, m.in.:
- Nagrodę za całokształt twórczości na Film Festival di Architettura e Design (2022),
- Nagrodę specjalną podczas Salone del Mobile di Bergamo (2023).
Dziedzictwo Enrico Baleri
Śmierć Enrico Baleri to wielka strata, ale również moment refleksji nad tym, czym naprawdę jest dobry design. Baleri pozostawił po sobie nie tylko piękne obiekty – jak krzesło Spaghetti – ale też myśl, że projektowanie to akt kulturowy, emocjonalny i społeczny. Jego twórczość łączyła inteligencję z poczuciem humoru, technologię z poetyką, a funkcję z estetyką.
Na zawsze pozostanie symbolem epoki, w której włoski design zmieniał świat.